Terug naar overzicht
De Theedoek tot kunst verheven
Theedoek. Een samengesteld woord bestaande uit twee begrippen: een plantenextract en textiel.
Het fenomeen thee bestond al enkele duizenden jaren geleden, afkomstig uit China.
Interessant is te weten hoelang thee bij ons al bekend is. Kijkt men even ruim 400 jaar terug, ongeveer begin 17e eeuw, dan wordt hier voor het eerst melding gemaakt dat in Nederland thee als specialiteit wordt ingevoerd door de eerste zeevaarders van de Verenigde Oost-Indische Compagnie.
In de 18e en 19e eeuw werd er alleen bij de gegoede burgerij thee gedronken. Vooral de dames van rijke kooplui hielden zich bezig met het theedrinken uit zéér dure porseleinen kopjes. Deze dames wilden hun servies na het wassen zelf afdrogen in een z.g. theebuffet (apart meubel) met een zéér verfijnde damasten doek. Ze lieten dat niet over aan de ruwe handen van de dienstbode. Voor deze doeken werd het allerfijnste linnenstof gebruikt. Deze geweven in diverse linnenweverijen, maar in die tijd voornamelijk in Haarlem en later ook in Eindhoven en omstreken.
Hiermee was de theedoek geboren welke nu nog steeds zo wordt genoemd!
Wat later in de tijd werd dit soort keukentextiel op diverse andere plaatsen geproduceerd. Zo ook hier in de regio Zuidoost Brabant. Bekend is hier vooral de Linnenweverij Van Dissel & Zn. uit Eindhoven. Zij produceerden tafellinnen en keukentextiel en hebben jarenlang samengewerkt met de beroemde ontwerper Chris Lebeau.
In dit verband is vermeldenswaardig dat de oudste in Nederland nog bestaande theedoek uit de periode 1799 -1850 is ontdekt door Sanny de Zoete. Deze kunsthistorica is afgestudeerd op het linnengoed van kasteel Twickel te Delden. Een aantal exemplaren van deze theedoek zijn daar veilig gesteld en bewaard.
Het gaat hierover een z.g. rood geblokte theedoek met initialen HW 24. Deze initialen hebben te maken met de naam van Gravin van Wassenaer Obdam, bewoonster van kasteel Twickel. Zij trouwde in 1831 met Jacob van Heeckeren van Kell. Daarom is deze theedoek gemerkt met HW (Heeckeren-Wassenaer).
De theedoek in zijn algemeenheid werd steeds meer gebruikt als vaatdoek en was niet alleen voor het porseleinen servies, maar ook voor allerlei ander keukengerei. Naast linnen werden er katoenen doeken geweven. Maar deze afdroogdoek was en is nog steeds een ideaal stukje textiel waar vooral ontwerpers en kunstenaars door geïnspireerd raakten. Zij lieten de mooiste dessins weven in allerlei variëteiten; van Delfts blauw tot afbeeldingen van beroemde schilders als Rembrandt en Van Gogh.
Vooral hier in het zuiden is het “Brabants bont” toch één van de favorieten ontwerpen.
Ook in ons museum worden er vanaf het begin, nu 40 jaar geleden, al theedoeken geproduceerd.
Zomertentoonstelling
En nu dan naar het heden: vanaf 14 Juli tot 23 augustus vind de zomertentoonstelling “Van Theedoek naar Designobject” plaats. Deze is te zien in ons museum en een deel van de Wiele. De expositie is vorm gegeven door Mariëtte Wolbert, textielkunstenaar.
Ze viert hiermee haar 30 jarig jubileum van ontwerpen van keukentextiel. In al die jaren heeft ze laten zien dat er veel textielkunstwerken uit haar creatieve koker zijn ontstaan en zijn geproduceerd.
Als bijzonderheid is aan 7 basisscholen in Geldrop-Mierlo gevraagd om hieraan mee te werken. Zo’n 265 leerlingen maakten een ontwerp van een theedoek. Het door een jury beoordeelde winnende ontwerp zal het weverijmuseum gaan produceren. Het zal ook te koop zijn.
Tenslotte hierbij een toast met een kopje thee op de tot kunst verheven theedoek!
Jan Gijsberts, juli 2023